Czym jest VAT i jak go rozliczyć?

VAT to podatek od towarów i usług, z angielskiego value-added tax, który jest doliczany do ceny każdego sprzedawanego produktu. To podatek pośredni, czyli płacony podczas nabywania dobra, a nie w urzędzie skarbowym. Dotyczy zarówno sprzedawców, jak i nabywców, jednak w ostatecznym rozliczeniu płacą go konsumenci. W praktyce oznacza to, że wartość VAT dołączana jest do wartości netto transakcji kupna-sprzedaży i płacona przez osobę nabywającą dane dobro lub usługę. Po raz pierwszy ten rodzaj podatku został wprowadzony we Francji w 1954 roku, natomiast w Polsce pojawił się dużo później, bo w 1993 roku.

Co podlega opodatkowaniu?

Większość transakcji handlowych dziejących się na naszym rynku podlega opodatkowaniu VAT. Wykaz konkretnych czynności, jakie objęte są tym podatkiem, został określony w ustawie i obejmuje:

Odpłatne dostawy towarów oraz wykonywanie rozmaitych usług na obszarze Polski.
Importowanie towarów do naszego kraju oraz ich eksport za granicę.
Wewnątrzwspólnotowe kupowanie towarów za wynagrodzeniem na obszarze Polski.
Wewnątrzwspólnotowe dostawy towarów.

Warto jednak pamiętać, że choć te wszystkie transakcje objęte są VAT-em, to nie dla każdej z nich jego stawka będzie taka sama. Podstawowa wysokość tego podatku wynosi 23%, jednak w przypadkach opisanych w ustawie stosowane są również stawki obniżone, w tym także 0%. Przedsiębiorcy powinni śledzić aktualne stawki VAT, ponieważ co pewien czas ulegają one zmianie z różnych powodów, w tym pewne modyfikacje są wprowadzane ze względu na pandemię.

Jak rozliczać podatek od towarów i usług?

Wszyscy konsumenci płacą VAT, a jego wysokość możemy zobaczyć na paragonach, które otrzymujemy za różne produkty i usługi. Jednak podatnikami VAT są przedsiębiorcy i to na nich ciąży obowiązek rozliczeń związanych z tym podatkiem oraz odprowadzania jego wartości do urzędu skarbowego. Poza tym warto zauważyć, że osoby prowadzące firmę w ramach jej działalności same również kupują rozmaite produkty czy usługi i wtedy w ich cenie także płacą VAT. W jaki więc sposób ostatecznie powinny rozliczać ten podatek?

W rozliczeniach dotyczących przedsiębiorców istotne są dwa pojęcia:

VAT naliczony – to wysokość podatku płaconego przez przedsiębiorcę przy zakupie produktów i usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jako jego potwierdzenie niezbędna jest faktura, dlatego trzeba o niej pamiętać podczas transakcji.
VAT należny – czyli suma podatku doliczona przez przedsiębiorcę do ceny sprzedawanych przez siebie towarów i usług.

Wartości obu tych podatków muszą być przedsiębiorcy znane, ponieważ do urzędu skarbowego wpłaca on różnicę pomiędzy VAT należnym a naliczonym. Innymi słowy, od sumy podatku, który ma zapłacić, może odliczyć VAT płacony za wszystkie dobra i usługi, które kupił w ramach swojej działalności. Czasem różnica ta wychodzi na korzyść przedsiębiorcy, gdy wartość podatku naliczonego jest wyższa od należnego, i wtedy nie tylko nie wpłaca dodatkowych pieniędzy do urzędu, ale jeszcze otrzymuje zwrot tej nadwyżki.